Je gaat het pas zien als je het door hebt.
Johan Cruijff (1947-2016)
Hé zus,
Wat is het toch interessant dat woorden kunnen verwarren, maar ook dat er jaarlijks nieuwe woorden worden geboren. Ik kijk altijd uit naar het nieuwe woord van het jaar, omdat het vaak iets zegt over de tijd waar je in leeft. Dat kwam vorig jaar duidelijk naar voren. Het woord ‘anderhalvemetersamenleving’ werd gekozen tot Woord van het Jaar 2020. Ik vond dat zo’n lang en stroef woord en dan ook nog helemaal aan elkaar. Dan struikelt mijn tong over alle medeklinkers. ‘Viruswappie’ vond ik wel weer goed gevonden, zonder er iets van te vinden. Dat woord kwam niet verder dan de derde plaats. Op nummer twee stond ‘fabeltjesfuik’. Als woord wel fijn dat er twee keer een f in zit. Dat pers je met veel lucht en overtuiging naar buiten. Alsof je zeer zeker van je zaak bent, maar het doet me te veel denken aan de Fabeltjeskrant van vroeger.
Waar ik me eigenlijk meer over verwonder is dat van een bestaand woord een nieuwe betekenis kan ontstaan. Deze week kwam ik een voor mij nieuw letterwoord onder ogen: AZ. Een afkorting die met een hoofletter wordt geschreven zoals COVID-19, AOW en NAVO. Dit woord dat mijn ogen vingen, bestaat uit slechts de eerste letter en de laatste letter van het alfabet dat toch wel weer bijzonder is. Ik kende de afkorting alleen als de voetbalclub in Alkmaar, waar Louis van Gaal ooit een jaartje heeft gespeeld. Nu las ik dat AZ ook staat voor het vaccin AstraZeneca. Daar kan ik in komen, want de afkorting bekt een stuk makkelijker. Maar nu deze: AZ als ministerie van Algemene Zaken waar de minister-president de baas van is. Ik kan er niets aan doen, maar ik zie dan alle 400 gevaccineerde medewerkers van dat ministerie op het Binnenhof een balletje trappen met Mark Rutte of Sigrid Kaag in het doel. Zo’n gekke visualisatie zorgt er wel voor dat ik de drie betekenissen niet meer vergeet. Dit brengt mij op een andere gedachte. Heeft de gebarentaal ook een gebaar van het jaar?
Hey zus,
Nou om maar meteen je vraag te beantwoorden: nee in de gebarentaal hebben we geen gebaar van het jaar. Althans niet bewust. Er is natuurlijk wel een gebaar van het jaar dat iedereen nu inmiddels wel kent: ‘hamsteren’.
Dat gebaar maakte de tolk tijdens een van de eerste persconferenties over Corona in Nederland. Het ging viraal, en iedereen vond het grappig vanwege de verbeten blik van mijn collega Irma. Voor ons tolken is dat heel normaal. Want als je dit gebaar zonder die mimiek doet dan betekent het ‘februari’! Die verbeten grimas maakt dus een enorm verschil in betekenis. En inderdaad, het is erg visueel. Dus zonder het te weten hebben we wel een gebaar van het jaar!
Die gebaren worden trouwens razendsnel gemaakt. As we speak gaat er een heel nieuw gebaar rond waar iedereen mee te maken heeft: ‘pinnen’. En dan bedoel ik niet pinnen als bij de bankautomaat, maar iemand vastpinnen op Zoom of Teams.
Een nieuw woord, dus daar moet ook een nieuw gebaar voor zijn. Hoe gaat dat dan? Nou, iedereen kan een gebaar doorgeven aan Het Nederlands gebarencentrum. Die verzamelt alle ideeën voor een gebaar en legt het voor aan een commissie. Is er een gebaar gekozen dan komt het als voorkeursgebaar in hun online gebarenbestand. Zeg maar de Dikke van Dale van de gebarentaal.
Heel handig. Maar nu dat gebaar ‘pinnen’. Ik bedoel dan iemands beeld op Teams vastzetten, zodat je diegene steeds blijft zien. Nou hoef ik jou dat niet uit te leggen, want jij doet als docent niet anders hier! Het gebaar is als volgt: je zet je duim op je voorhoofd met je duim aan de onderkant en je gesloten vingers naar boven. Alsof je zo’n rode stip zoals mensen hebben in India op je voorhoofd zet. Het leuke is dat dit gebaar vers van de pers is en ik zie heel veel dove mensen en tolken dit al gebruiken. Ik ben zo benieuwd of dat door de ballotage van het gebarencentrum komt!
