“Als je graaft in de grond van Sint-Eustatius, graaf je geschiedenis”. Sherees Timber is enthousiast over de ontdekking van een 17e-eeuwse begraafplaats op het terrein van de luchthaven van Oranjestad. 53 skeletten zijn al opgegraven, maar er liggen er mogelijk meer dan honderd.
De vondst is uniek, nooit eerder werd zo’n grote begraafplaats van tot slaaf gemaakte mensen ontdekt op een van de eilanden in het Caribisch gebied. Maar ook voor de inwoners van Sint-Eustatius is de vondst bijzonder. Mogelijk liggen er voorouders begraven. Onderzoek moet dat uitwijzen.
Sherees is een van de inwoners die op zoek is naar het verhaal van haar voorouders. “Ik heb een foto van mijn overgrootmoeder, maar daar stopt het. Haar ouders, mijn over-over-grootouders moeten de slavernij nog hebben meegemaakt.”
Verwachtingen
Samen met archeoloog en projectleider Ruud Stelten loopt ze vandaag over de opgravingssite. Een team van twaalf archeologen zijn bezig met het minutieus vrijmaken van de gevonden skeletten.
“We wisten dat het potentieel voor archeologische ontdekkingen in dit gebied groot was, maar deze begraafplaats overtreft alle verwachtingen”, zegt Stelten. “Opvallend is dat de meeste tot slaaf gemaakte mensen die hier liggen begraven in een kist liggen. Het hout daarvan is vrijwel volledig vergaan, de resten van het deksel zijn op de lichamen gevallen. Dat moet eerst minutieus verwijderd worden. Uit de vele spijkers die op en naast de skeletten liggen, leiden we af dat de meeste kisten uit tientallen panelen moeten hebben bestaan, soms wel meer.”
Vrijwel alle skeletten liggen met het hoofd naar links begraven. Volgens Stelten is dat een christelijke traditie. “We hebben drie graven gevonden, waar de mensen niet zo liggen. Dat zijn graven zonder kist en daarin liggen mensen met afgevijlde tanden. Een West-Afrikaans gebruik en verboden door slavenhouders. Bij deze drie skeletten gaat het vrijwel zeker om de eerste generatie tot slaaf gemaakte mensen, die hier dus niet geboren zijn.”
Perspectief
De ontdekking van de 17e eeuwse begraafplaats is volgens de archeoloog belangrijk omdat onderzoek aan de botten en aan de vele grafgisten die bij de lichamen liggen meer kan vertellen over het leven van tot slaafgemaakte mensen vanuit hun eigen perspectief.
“Je moet niet vergeten dat wat wij weten van de slavernij vooral afkomstig is van mensen die aan de macht waren vroeger. Dat waren veelal de witte plantage-eigenaren, het Nederlandse bestuur en de witte rechtelijke macht.”
Sherees vindt het belangrijk om dat andere perspectief naar voren te brengen. Ook in Nederland, waar zij gestudeerd heeft. “De tentoonstelling over de slavernij in het Rijksmuseum is bemoedigend. Het is een goed teken dat die geopend is door koning Willem Alexander. Dat betekent dat Nederland haar eerste stappen zet om de geschiedenis van de slavernij op de agenda te zetten.”
Onethisch
Niet iedereen is blij met het gegraaf in het verleden. Directeur van Monumentenzorg op Sint Eustatius, Walter Hellebrand vindt de rechtvaardiging om Statiaanse voorvaderen uit hun graf te halen flinterdun, onethisch en onacceptabel.
Sint Eustatius ligt in het noordoosten van het Caribisch gebied en werd in 1636 door de Nederlanders gekoloniseerd. Het eiland werd een belangrijke doorvoerhaven voor de regionale handel in suiker en tot slaaf gemaakten uit West-Afrika.