Door Caribisch Netwerk | John Samson
DEN HAAG – Nederland leent de eilanden honderden miljoenen voor de coronacrisis en daar staat veel tegenover. Negen vragen over het akkoord dat Aruba, Curaçao en Sint-Maarten misschien wel zes jaar lang dwingt tot grote hervormingen.
De eilanden krijgen honderden miljoenen aan leningen. Wat wil Den Haag in ruil daarvoor?
Door de corona-pandemie kreeg de economie op de eilanden enorme klappen. Banen en levensonderhoud staan nog steeds op het spel op Aruba, Curaçao en Sint-Maarten. Hun regeringen hadden geen reserves opgebouwd om de klappen op te vangen. Nederland leent ze geld zonder rente vragen, maar vraagt in ruil wel forse hervormingen. De pensioenleeftijd moet bijvoorbeeld snel omhoog, de economie minder afhankelijk van toerisme en directeuren van overheids-nv’s moeten minder verdienen.
Waarom is er dan zoveel kritiek op politiek Den Haag?
De politiek op de eilanden vindt al langer dat er hervormingen moeten komen. Veel mensen vinden het frustrerend dat Nederland ‘een ongekende crisis misbruikt om haar politieke zin door te voeren’. Het was slikken of stikken, vinden hun regeringsleiders. Een voorbeeld: Nederland heeft zelf na negen jaar polderen een pensioenakkoord, terwijl de eilanden nu gedwongen worden om zonder overleg de pensioenleeftijd te gaan ophogen.
Er komt bovendien Nederlands toezicht op de eilanden op al het ‘geld van de Nederlandse belastingbetalers’. De vrees is dat de Nederlandse regering en hun ambtenaren in de praktijk degenen zijn die gaan vertellen hoe het allemaal precies moet gebeuren. En dat zes jaar lang.
Is het parlement op de eilanden dan nog steeds de baas of geven ze in de praktijk Kamerleden de macht? Dat is voor de eilanden een belangrijke en principiële vraag. Want veel Kamerleden mogen dan zelf vinden dat zij volksvertegenwoordigers van het héle Koninkrijk zijn, maar de meeste mensen op de eilanden hebben geen stemrecht als het gaat om de Tweede Kamerverkiezingen.
Kan Den Haag zomaar bepalen dat ze Aruba, Curaçao en Sint-Maarten zo fors moet gaan bezuinigen, hervormen en hoe ze al het geleende geld precies moeten uitgeven?
Nederland kan dat zeker niet zomaar bepalen. Via het Statuut van het Koninkrijk kunnen er wel allerlei afspraken worden gemaakt die in een zogeheten consensusrijkswet komen. Dan moet er wel overeenstemming worden bereikt op het hoogste niveau: voor zo’n vergaande afspraak moeten namelijk alle parlementen de wet aannemen.
Elk land in het koninkrijk heeft een eigen grondwet. Daarboven staat het Statuut, waarin Nederland en de eilanden in 2010 opnieuw hebben afgesproken hoe ze met elkaar omgaan en wie nou waar verantwoordelijk voor is.
Een paar voorbeelden. In het Statuut staat dat naast Aruba ook Curaçao en Sint-Maarten zelfbestuur hebben en dat elk eiland een eigen parlement en regering heeft. Er staat ook verder in dat Bonaire wel een bijzondere gemeente is van Nederland, wanneer en hoe Defensie op de eilanden kan worden ingeschakeld en dat we een Nederlandse nationaliteit hebben en dat Den Haag die niet kan ‘afpakken’.
Begin september is de Coho (Caribisch Orgaan voor Hervorming en Ontwikkeling) door de Rijksministerraad al aangenomen. Zowel de regeringen van Aruba, Curaçao, Sint-Maarten en die van Nederland zijn het eens. Ze zijn dus toch klaar?
We zijn nog lang niet klaar. De eilanden hebben sinds de corona-uitbraak dringend geld nodig. Meer dan een jaar wachten tot alles volgens het Statuut goed is geregeld met wetten kan niet, omdat mensen en bedrijven dringend geld nodig hebben. Het gaat nog maanden duren voordat een consensusrijkswet is ingevoerd. Dat moet via het parlement.
Kunnen de eilanden de voorwaarden van Den Haag nog van tafel vegen?
Jazeker. Want tot nu toe zijn er alleen politieke afspraken gemaakt. Het plan is nog niet bij wet geregeld. En dat is juist het hele punt voor Den Haag. De eilanden kunnen nu zeggen dat ze die voorwaarden toch niet meer zien zitten, terwijl ze honderden miljoenen aan geld hebben gekregen en nog lang niet alle beloofde hervormingen hebben gedaan.
Wat gaat er de komende maanden gebeuren?
De Raad van State in Den Haag heeft naar het wetsvoorstel gekeken en een advies gegeven. Het oordeel was zo kritisch, dat de Nederlandse regering verbetering moest aanbrengen. En dat is inmiddels gebeurd. Zodra de Raad daar nog een keer naar heeft gekeken, wordt het hele pakket doorgestuurd naar de Tweede Kamer om erover te stemmen. Wanneer het debat over de Coho precies gaat plaatsvinden, is nog niet te zeggen. Het doel is wel om dat dit jaar nog te regelen.
Vooral Curaçao en Sint-Maarten hopen dat het wetsvoorstel alsnog aangepast kan worden. Kan misschien Kamerleden ze hiermee helpen?
In de praktijk kan alleen nog de Tweede Kamer grote wijzigingen aanbrengen. Dat gebeurt via aparte amendementen die Kamerleden ter stemming kunnen voorleggen tijdens een debat. Als de Kamer het wetsvoorstel en de eventuele amendementen heeft aangenomen, zijn de parlementen van de eilanden aan de beurt. Zij kunnen eigenlijk dan alleen het hele pakket aannemen of afwijzen.
Curaçao, Aruba en Sint-Maarten moeten dus eerst een meerderheid van de Kamerleden zien te overtuigen, nog vóór het debat. Het aantal Kamerleden dat voor minder strenge voorwaarden is, is op dit moment niet voldoende om het wetsvoorstel aan te passen.
Welke partijen in Den Haag zijn kritisch op de Coho?
Alleen D66 (met 24 zetels), Partij van de Arbeid (9), ChristenUnie (5), Denk (3) en Bij1 (1 zetel) hebben zich kritisch uitgelaten over de huidige Coho. Dat zijn 42 van de 76 zetels die nodig zijn voor een meerderheid. Het wordt dus flink lobbyen in Den Haag voor de kritische parlementsleden en regeringsvertegenwoordigers van de eilanden.
Wat gebeurt er als het Curaçaose parlement straks ‘nee’ zegt?
Het eiland dat het wetsvoorstel naar de prullenbak wijst, krijgt per direct geen financiële hulp meer en moet meteen alles gaan terugbetalen, waarschuwde premier Pisas van Curaçao. En dat lijkt – zoals de kaarten er nu voor liggen – een recept voor meer werkloosheid en armoede.
De komende tijd gaat het op de eilanden vooral om de strategie. Als een compromis met de Tweede Kamer niet lukt, denken sommige Statenleden dat je dan toch ‘nee’ moet zeggen. Zij denken op die manier alsnog een nieuw akkoord te kunnen forceren, omdat politici in Den Haag niet willen dat er nog duizenden mensen in de armoede belanden.
Het kan dus straks gebeuren dat een meerderheid van het parlement op de eilanden ‘nee’ zegt. De Rijksministerraad heeft daarom ook besloten dat als bijvoorbeeld Sint-Maarten afhaakt, dat het akkoord met Aruba of Curaçao geen gevaar loopt.
Lees ook:
- DNA-onderzoek naar eerste inwoners Bonaire centraal tijdens Terramar Evenement
- Eerste aflevering docuserie Kustwacht Caribisch Nederland op National Geographic
- E-Flight gaat elektrisch vliegen op de Caribische eilanden
- Geen quarantaine meer voor gevaccineerden op Aruba
- Ziekenhuis op Curaçao luidt de noodklok om IC-capaciteit
- Bestuurscollege Bonaire stuurt brief aan De Haag over wijziging belastingtarieven
- Nederlanders weten in 2021 Aruba weer te vinden
- Regering Aruba onderzoekt “Pandemic Exit Strategy”
- Kustwacht verkenningsvliegtuig vond vermiste vissers op open zee
- Druk met halfvolle cruiseschepen op Curaçao
