DEN HAAG – Op 23 maart vertrekt de volgende lading jeugdboeken en meubilair vanuit Rotterdam naar Curaçao. Dit is onderdeel van de samenwerking tussen de Koninklijke Bibliotheek en Biblionef Nederland. Met donaties van Nederlandse bibliotheken en uitgevers willen beide de bibliotheken op de eilanden binnen het Koninkrijk ondersteunen.
Donatie jeugdboeken NBD Biblion
Onlangs doneerde NBD Biblion bijvoorbeeld 320 jeugdboeken aan het project. Het ging om een mix van allerlei nieuwe jeugdboeken en vooral Nederlandstalige titels.
Een kleine greep uit de zending: Bij jou van Mila Praagman, Niemand ziet het van Dolf Verroen, Lees dit boek niet!, De grote tandenpoetsdag, Teckel-Tom, Waarom is de lucht blauw en Dagboek van een muts – hopeloos verliefd van Rachel Renée Russell.
Volgens directeur Nina Nannini zond NBD al eerder boeken naar de Antilliaanse bibliotheken. “We stuurden bijvoorbeeld een reeks boeken naar Sint-Maarten na orkaan Irma. Maar nu voor het eerst via de Koninklijke Bibliotheek”, zegt Nannini. “De stichting is opgericht om Nederlandse bibliotheken te helpen, dus ook de bibliotheken in de andere delen van het Koninkrijk. Met zo’n oproep van de Koninklijke Bibliotheek kijken we meteen serieus naar de mogelijkheden. NBD heeft een winkel in het hoofdkantoor waar bibliotheken boeken kunnen uitzoeken. Maar er blijven nu heel wat titels liggen vanwege de coronacrisis: vooral jeugdboeken. Met onze donatie willen we de lokale bibliotheken een hart onder de riem steken.”
Koninklijke Bibliotheek
De Koninklijke Bibliotheek ging afgelopen jaar een samenwerking met de eilanden aan in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het plan om de bibliotheken op de eilanden te ondersteunen begon in september 2018. Toen is de Koninklijke Bibliotheek begonnen met het toegang bieden tot e-books en luisterboeken op de online bibliotheek voor de inwoners van de eilanden. Eerst vooral voor de BES-eilanden, maar daarna ook met Curaçao, Aruba en Sint-Maarten.
Volgens Sander van Kempen, senior adviseur bij de Koninklijke Bibliotheek, is het idee nu om de positie van de lokale bibliotheken te versterken. Nu kunnen leden van de lokale bibliotheken op de verschillende eilanden ongeveer 28000 digitale boeken lenen, waarvan ongeveer 2000 jeugdboeken. Daarom riep de Koninklijke Bibliotheek alle bibliotheken op om jeugdboeken te doneren.
Volgens van Kempen heeft het project om het bibliotheekwerk in Caribisch Nederland te versterken verschillende doeleinden. “Op de lange termijn houden we ons bezig met de vraag waar de lokale bibliotheken over een aantal jaar willen zijn en welke middelen daarvoor nodig zijn”, zegt hij.
Op de korte termijn hoopt van Kempen met afgeschreven boeken iets te betekenen. “Nederlandse bibliotheken schrijven boeken vijf jaar na aankoop af. Normaliter mogen ze dan zelf bepalen wat ze ermee doen: verkopen, vernietigen of schenken. Bij de Koninklijke Bibliotheek vroegen we ons dus af: kunnen die boeken niet naar de eilanden? En hoe pakken we dat aan? Het antwoord vonden we in ons eigen gebouw bij Biblionef Nederland. Zij doen dit al veel langer en helpen daarom met de logistiek, kennis en kunde. Ook heeft Biblionef een lokaal vrijwilligersnetwerk op de meeste eilanden”, aldus van Kempen.
Biblionef Nederland
Biblionef Nederland bestaat al dertig jaar en zijn al meer dan 25 jaar actief op Aruba en Curaçao en ook al een aantal jaar op de andere eilanden. “Het begon allemaal met een ambassadeur in Suriname. Hij zag dat kinderen daar niets te lezen hadden en wilde daar verandering in brengen. De Nederlandse cultuur is immers gebonden aan boeken”, vertelt Bethzy Gianella Chiang.
Chiang is operationeel manager bij de organisatie. Haar doel? “Leesplezier voor ieder kind. Dus verdelen we mooie en nieuwe boeken wereldwijd. In de loop van haar 29 jarig bestaan heeft Biblionef meer dan 700.000 nieuwe Nederlandse boeken naar de eilanden en Suriname vervoerd.”
Geen afdankertjes
Volgens van Kempen is het niet zo dat alle afgeschreven boeken als een soort afdankertjes naar de eilanden worden verstuurd. “De jeugdboeken gaan door een streng selectieproces voordat zij de oversteek maken. Eerst maken we een inventarisatie. Hierbij vragen we de lokale bibliotheken en scholen wat zij nodig hebben.”
“We sturen zowel oude (afgeschreven) boeken als nieuwe uitgaven. Voor afgeschreven titels geldt dat alleen de beste boeken geselecteerd worden. Nieuwe boeken krijgen we vooral van donaties van uitgevers en stichtingen zoals NBD Biblion. We kijken ook waar behoefte aan is voor elk specifiek eiland. Uiteindelijk is het doel natuurlijk om de inwoners meer leesplezier te geven met zowel oude als nieuwe boeken”, aldus van Kempen.
In 2020 arriveerden in totaal 1715 jeugdboeken via deze weg op de eilanden: Saba kreeg er 387, op Sint-Eustatius werden 338 boeken geleverd en op Bonaire kwamen 990 boeken binnen. Dit waren allemaal donaties van bibliotheken in Nederland. “De feedback is al binnen: sommige boeken doen het niet zo goed, zodat we weten dat we het over een andere boeg moeten gooien. Maar op Bonaire zijn sommige boeken ook al uitgeleend”, zegt van Kempen.
Selectieproces Boeken
De boeken komen eerst naar Den Haag voor het selectieproces. Vrijwilligers pakken de titels in en daarna gaan zij in grote pallets per containerschip de Atlantische Oceaan over. De Koninklijke Bibliotheek en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Welzijn betalen voor het transport.
Biblionef verdeelt de boeken over de eilanden. De lokale bibliotheken en scholen geven aan waar ze behoefte aan hebben en kunnen soms boeken uit een lijst selecteren. “We behandelen elk eiland als uniek: hoeveel kinderen zijn er, hoeveel ruimte en leden heeft de bibliotheek, hoeveel scholen zijn er, en welke taal wordt er het meest gelezen?” aldus van Kempen.
Op Bonaire doet de lokale Biblionef organisatie bijvoorbeeld een oproep aan lokale scholen om boeken uit te komen zoeken. Maar op Bovenwindse eilanden krijgen de scholen van tevoren een soort bestellijst van boeken waaruit zij mogen kiezen. “Daar zijn immers minder scholen en er is minder behoefte aan Nederlandstalige boeken. We krijgen soms ook speciale verzoeken van de eilanden. Op Saba en Sint-Eustatius is er bijvoorbeeld vraag naar AVI-boekjes met makkelijke en hippe inhoud. Daar is Biblionef dan nu mee bezig”, zegt Chiang.
Een ander voorbeeld: BoekStartKoffertjes op de voormalig Nederlandse Antillen. Dat zijn koffertjes vol boekjes en voorleestips voor baby’s en peuters. “Onderzoek toont namelijk aan dat kinderen die al sinds baby voorgelezen worden, later beter zijn met taal. We zijn nu aan het onderzoeken of hier op de eilanden ook behoefte aan is. Om dit te testen hebben we 25 koffertjes naar Saba en vijftig naar Sint-Eustatius en Bonaire verstuurd. Nu gaan we gaandeweg kijken of de inwoners er interesse in hebben. De vraag blijft: wat hebben mensen daar nodig en hoe kunnen wij daarbij helpen?”, zegt van Kempen.
Het gaat vooral om Nederlandse jeugdboeken, maar ze versturen ook Engelse titels. Deze zijn vooral via de fondswerving van Biblionef mogelijk. Met de inkomsten van donaties koopt de organisatie boeken in het Verenigde Koninkrijk. “ Dat kost wel geld, maar de boeken zijn splinternieuw en we kunnen zelf geschikte titels uitkiezen. Biblionef stuurt deze Engelstalige boeken ook naar bepaalde landen in Afrika en Azië”, aldus Chiang.
Meubilair
Maar het gaat niet alleen boeken. “Nederlandse bibliotheken schrijven ook meubilair af en vinden het vaak zonde om alles weg te gooien. Weer vragen we de eilandbibliotheken of hier behoefte aan is. Daarna volgt er opnieuw een selectie of de meubels wel van goede kwaliteit zijn en vragen we nogmaals aan de lokale bibliotheken of ze een specifiek meubel daadwerkelijk willen hebben. De Biblioteca Nacional Aruba zei bijvoorbeeld meteen ja, want het meubileer stamde daar nog uit jaren ’80 van de vorige eeuw”, zegt van Kempen.
Zo ontvingen de bibliotheken op Sint-Eustatius, Bonaire en Aruba onlangs tweedehands meubels van de bibliotheek in Barneveld. Biblionef en de Koninklijke Bibliotheek zijn binnenkort van plan twee containers met meubilair naar de bibliotheek op Curaçao te sturen, samen met twee pallets aan boeken.
Toekomstplannen
De volgende zending van boeken en meubels vertrekt op 23 maart naar Curaçao. Daarna is de beurt weer aan Sint-Maarten: zij zullen in april boeken ontvangen. Een paar weken daarna komen er meer boeken en meubels de kant van Aruba op. “We hebben net vijftien duizend nieuwe boeken van een uitgever gekregen, dus die gaan we verdelen”, aldus Chiang.
Volgens van Kempen zijn de donaties erg belangrijk. “We willen kinderen in het gehele Koninkrijk de mogelijkheid geven om te lezen. Dit voor zowel leesplezier als taalontwikkeling. Lezen is zo belangrijk voor de hersenontwikkeling. Eigenlijk hangt de gehele schoolcarrière af van de hersenontwikkeling in de eerste jaren. Die kun je enorm stimuleren met voorlezen. We weten dat de fysieke aanwezigheid van papieren boeken van goede kwaliteit dit proces makkelijker en leuker maakt. Dat zien we natuurlijk ook in Nederland.”
Als dit project goed gaat willen Chiang en van Kempen ook meer titels voor volwassenen en Engelstalige literatuur opsturen. Daarnaast kijkt de Koninklijke Bibliotheek momenteel naar de mogelijkheden om cursussen in de lokale bibliotheken aan te kunnen bieden. “Dit kan in Nederland sinds kort ook. Denk aan een Excel of fotografiecursus. Maar ook hier geldt: we moeten eerst onderzoeken of er wel behoefte aan is. We kunnen namelijk niet gewoon aannemen dat de eilandbewoners dezelfde interesses hebben als de bevolking in Nederland.”